Zdarza się, że w związku z niespodziewanymi sytuacjami, zmianą stanu zdrowia, stratą w majątku nie jesteśmy w stanie uiścić należności z tytułu podatków.
W takich sytuacjach, zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej (zwanej dalej op), mamy prawo wystąpić do organu podatkowego z wnioskiem o zastosowanie względem nas określonej ulgi. Stosownie do treści art. 67a op§ 1. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:
1) odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
2) odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
3) umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
§ 2. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż przyznanie którejś z powyżej określonych ulg w spłacie podatków jest instytucją nadzwyczajną, stanowiącą wyjątek od konstytucyjnej, wyrażonej w art. 84 Konstytucji RP zasady powszechności ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
Analiza cytowanego art. 67a § 1 op wskazuje na to, iż decyzja organu administracjiw przedmiocie wniosku o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych ma charakter uznaniowy ( np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 marca 2012 roku, w sprawie sygn. akt II FSK 1602/10, niepubl.). Organ podatkowy „może” zastosować jedną z instytucji opisanych w pkt 1-3 art. 67a § 1 op, ale nie ma takiego obowiązku prawnego. Zatem nawet ustalenie zaistnienia przesłanek: „ważnego interesu podatnika” lub „interesu publicznego” nie obliguje organu administracyjnego do umorzenia zaległości podatkowych (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 marca 2012 roku, w sprawie sygn. akt II FSK 1717/10, niepubl.). Inaczej rzecz ujmując organ może, ale nie musi wydać korzystnej decyzji.
Wykładając materialne przesłanki umorzenia zaległości podatkowych orzecznictwo sądów administracyjnych oraz komentatorzy wskazują, iż dla stosowania tej ulgi nie jest wystarczająca trudna sytuacja finansowa podatnika czy też strata w prowadzonej działalności gospodarczej (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 czerwca 1999 roku, w sprawie sygn. akt I SA/Gd 1849/97, niepubl.).
Według stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażonego w wyroku z dnia 2 lipca 2019 roku, w sprawie sygn. akt II FSK 2238/17: „Przesłanka interesu publicznego rozumiana jest jako dyrektywa postępowania, nakazująca mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie do organów władzy, korekta jego błędnych decyzji. Ważny interes podatnika to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków, podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych. Będzie to utrata możliwości zarobkowania, utrata losowa majątku, ale także sytuacja ekonomiczna podatnika”.
„Ważnego interesu podatnika” lub „interesu publicznego” należy dopatrywać się w występowaniu okoliczności: nieprzewidywalnych, niezależnych od sposobu postępowania podatnika, nierokujących poprawy sytuacji materialnej. Wśród takich sytuacji orzecznictwo uznaje np. utratę zdrowia w stopniu uniemożliwiającym pełne funkcjonowanie społeczne, a co za tym idzie znacznie obniżony potencjał zarobkowy (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 06 listopada 2019 roku w sprawie sygn. akt I SA/Lu 379/19, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 28 stycznia 2009 roku, w sprawie sygn. akt I SA/Bd 748/08).
Rozpatrując wniosek o umorzenie zaległości podatkowych organ podatkowy należy zbadać czy w wyniku spłaty zadłużenia (dobrowolnej, czy też w drodze egzekucji) pojawi się niebezpieczeństwo powstania zbyt ciężkich skutków dla zobowiązanego i jego rodziny. (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 4 września 2019 roku, w sprawie sygn. akt I SA/Gd 845/19).
Tym samym wniosek musi być uzasadniony, zaś organ podatkowy ma obowiązek wszcząć postępowanie administracyjne, zbadać sytuację podatnika oraz wydać decyzję. Rolą podatnika jest dostarczenie wszelkich informacji, dokumentów oraz złożenie oświadczeń wskazujących na to, iż jego sytuacja wypełnia przesłanki: „ważnego interesu podatnika” albo „interesu publicznego”.
Pamiętać również należy, iż od decyzji organu administracyjnego podatnik, niezadowolony z treści rozstrzygnięcia, ma prawo odwołać się.
radca prawny Małgorzata Dąbek, adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
Zobacz też:
POWIAT – Porady prawne: Jak podzielić się spadkiem krok po kroku?
POWIAT – Porady prawne: Odliczenie VAT w przypadku oszustwa