Białka to podstawowe składniki wszystkich organizmów żywych. Niektóre białka są materiałem budulcowym organizmu, inne, jak enzymy czy hormony, kierują przemianą materii.
Niezaprzeczalnie białka stanowią jednak znaczną część każdego organizmu, utrzymują jego kształt i zapewniają funkcjonowanie.
Obecność białek stwierdzono we wszystkich komórkach żywych. Są one głównym elementem budulcowym skóry, mięśni, ścięgien, nerwów, krwi, mleka, chrząstek, sierści, paznokci, piór, kopyt, a ponadto niezliczonej ilości enzymów, receptorów, przeciwciał, antybiotyków, toksyn bakteryjnych, jadu węży i wielu hormonów. Są to substancje wielkocząsteczkowe, zbudowane z aminokwasów powiązanych wiązaniem peptydowym -CO-NH-, które powstaje z grupy karboksylowej jednego kwasu i grupy aminowej drugiego przez odcięcie cząsteczki wody. Większość białek ma naturę koloidalną. Są wrażliwe na różne czynniki fizyczne i chemiczne pod wpływem których ulęgają denaturacji. Wyodrębnianie białek z materiału biologicznego i oczyszczanie jest trudne. Pod wpływem hydrolizy chemicznej lub enzymatycznej białka rozpadają się na na mniejsze fragmenty – peptydy, a w końcowym etapie na aminokwasy, czyli hydrolizaty białkowe.
Budowa białek jest bardzo skomplikowana i w wielu wypadkach dotąd nie ustalona. Określa się ją czterostopniowo: struktura I – rzędowa (pierwotna) i II-, III- i IV- rzędowa (wtórna).
Białka w materiale biologicznym można skutecznie zidentyfikować za pomocą charakterystycznych dla nich reakcji chemicznych, z wykorzystaniem odpowiednich odczynników, w tym kwasu azotowego (V) w reakcji ksantoproteinowej lub soli miedzi w reakcji biuretowej. Są to tzw. reakcje identyfikacyjne, właściwe dla tej właśnie grupy związków organicznych.
Białka to niesamowite związki organiczne, o wielu właściwościach, zarówno chemicznych, jak i biologicznych, dzięki którym ukształtowało się życie.
Chcąc choć po części zgłębić tajemnicę białek, uczniowie klasy 3A gimnazjum w Zespole Szkół Miejskich nr 2 w Hrubieszowie, w dniu 4 kwietnia 20176 roku, przedstawili młodszym kolegom i koleżankom ciekawy tematyczny projekt edukacyjny.
Wykorzystując nowoczesne formy przekazu informacyjnego, w doskonałym powiązaniu z tradycyjnym pokazem chemicznym, przedstawili rolę, jaką pełnią białka w organizmach żywych, a także pokazali sposoby wykorzystania ich właściwości we współczesnej nauce.
Projekt edukacyjny wykonała grupa uczniów klasy 3A gimnazjum w składzie:
- Klaudia Bednarczuk
- Natalia Ciesielczuk
- Julia Maciejewska
- Dominik Kopczyński
Opiekun projektu: nauczyciel chemii – Agnieszka Ślażyńska
Tekst i Foto: Agnieszka Slażyńska