Testament, jako oświadczenie ostatniej woli osoby zmarłej stanowi bardzo doniosłą prawnie instytucję w zakresie prawa spadkowego. W obrocie prawnym najczęściej spotykaną formą testamentu jest ten sporządzany u notariusza. Nie są to jednak jedyne możliwości wyrażenia swojej ostatniej woli. Zasadniczo drugą, najczęściej spotykaną formą testamentu jest testament sporządzany własnoręcznie. Na co należy uważać przy pisaniu takiego testamentu i jakie mogą być skutki pomyłki? O tym poniżej.
Przepisy prawa spadkowego przewidują trzy (3) zwyczajne formy testament, a mianowicie: formę testamentu własnoręcznego (holograficznego), notarialnego i urzędowego. Przesłankami ważności testamentu holograficznego jest to, aby spadkodawca sporządził go własnoręcznie, podpisał i opatrzył datą.Brak jednak daty w testamencie nie skutkuje od razu jego nieważnością, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do jego treści, jak również co do innych testamentów przez niego sporządzonych, jeżeli takie były. Ogólnie chodzi o to, że jeżeli np. spadkodawca testamentowy miał w przeszłości problemy natury psychicznej, to data jest kluczowa, dla oceny jego zdolności należytego pojmowania dokonywanej czynności sporządzania testamentu.
Sąd stwierdzający spadek oraz Notariusz dokonujący aktu poświadczenia dziedziczenia (po otwarciu i ogłoszeniu testamentu) powinien z urzędu zbadać, czy warunki ważności formalnej testamentu zostały zachowane, niemniej spadkobierca ustawowy pominięty w testamencie powinien uważnie zwrócić uwagę na wszystkie możliwe przypadki ewentualnej nieważności testamentu. Niesporządzenie testamentu przez spadkodawcę (np. napisanie go przez inną osobę), a jedynie uczynienie pod nim podpisu powoduje bezwzględną nieważność testamentu własnoręcznego. Jako brak własnoręczności testamentu traktuje się również sporządzenie go na maszynie do pisania lub na komputerze.
Na uwagę zasługuje również kwestia podpisu. Powinien on być złożony przez spadkodawcę własnoręcznie, co nie daje możliwości podpisania testamentu np. faksymile czy kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Kwestią sporną pozostaje to, czy podpis ma być czytelny czy też taki być nie musi. Przeważa jednak stanowisko, iż powinien być on czytelny z określeniem pełnego imienia i nazwiska. Jeżeli podpis został złożony pod rozrządzeniem testamentowym, a następnie testator wpisał w tym testamencie dodatkowe rozrządzenia nie podpisując się pod nimi, nie wchodzą one w skład oświadczenia spadkodawcy i tym samym wiążące jest jedynie pierwotne oświadczenie.
Zatem dla osób nie będących pewnymi jak właściwie sporządzić akt ostatniej woli, wskazanym jest udanie się do Notariusza i złożenie przed nim takiego oświadczenia albo kontakt z innym profesjonalistą, celem dokonania oceny ważności testamentu. Ubocznie można wskazać, że ustawodawca nie wprowadza pojęcia hierarchii testamentów, w związku z czym testament w formie aktu notarialnego może zostać skutecznie zmieniony lub odwołany także testamentem własnoręcznie sporządzonym lub urzędowym.
Tomasz Gabrylewicz – prawnik
Pl. Kupiecki 10, 22 – 100 Chełm
e-mail: prawnik-chelm@wp.pl
www.radcaprawny-chelm.pl
tel.: 883 001 676
