Prawo pracownika do wypoczynku to jedno z podstawowych praw pracowniczych wynikających z Konstytucji RP, prawa międzynarodowego, w tym prawa europejskiego.
Kodeks pracy wskazuje, że urlop ma być:
– coroczny,
– nieprzerwany,
– płatny,
– niezbywalny (pracownik nie można zrzec się prawa do urlopu).
Wymiar urlopu to: 20 dni albo 26 dni w zależności od łącznego stażu pracy tzn. czy dana osoba pracuje krócej czy co najmniej 10 lat. Do stażu pracy dolicza się również poprzednie zatrudnienia oraz we wskazanym w przepisach wymiarze, czas nauki (np. studia 8 lat).
Wymiar urlopu będzie proporcjonalny do wysokości etatu. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. W przypadku nowo nawiązanych stosunków pracy pracownik nabywa prawo do urlopu w wymiarze 1/12 za każdy przepracowany miesiąc. Jeżeli w danym roku dochodzi do zmiany pracodawcy przysługuje urlop proporcjonalny w zależności od czasu przepracowanego u danego pracodawcy.
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.
Czytaj: Porady prawne: Prawo do zasiłki pogrzebowego
Zasady udzielania urlopów.
Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopowym ustalonym przez pracodawcę, uwzględniając wnioski pracowników (nie dotyczy to urlopu na żądanie). Jeżeli u pracodawcy nie ma związków zawodowych albo organizacja związkowa wyraziła na to zgodę nie ustala się planu a terminy urlopów ustalane są po porozumieniu z pracownikami. Nie oznacza to, że pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu w czasie wskazanym przez pracownika. Pracodawca może bowiem uzależniać terminy urlopów, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia normalnego toku pracy.
Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części, jednak przynajmniej jedna część powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Termin urlopu może zostać przesunięty na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami, albo z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.
Pracodawca ma obowiązek przesunąć termin urlopu, gdy zaistnieje uzasadniona przyczyna nieobecności pracownika np.: choroba, udział w ćwiczeniach wojskowych, urlop macierzyński.
Szczególną sytuacją jest odwołanie pracownika z urlopu, ale tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. W takiej sytuacji pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu.
W przypadku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem pracownik ma obowiązek wykorzystać urlop pracowniczy, jeżeli pracodawca udzieli mu urlopu.
Urlopu niewykorzystanego należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.
Zobacz: Prawo: Fikcyjne zatrudnienie
Urlop na żądanie
Pracownikowi w czasie roku kalendarzowego przysługuje łącznie 4 dni urlopu na żądanie. Nie jest to to urlop dodatkowy tylko mieści się w puli urlopu wypoczynkowego i dotyczy wszystkich pracodawców. Nie odnawia się z nawiązaniem kolejnego stosunku pracy w danym roku. Pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym. W orzecznictwie SN przyjęte jest stanowisko, że prawo pracy obok innych funkcji ma zapewniać prawidłowy proces organizacji pracy i dlatego też pracownik nie może udzielić „sobie samemu” urlopu na żądanie, pracodawca powinien wyrazić zgodę, jednak milczenie pracodawcy może być uważane za taką zgodę. Urlop na żądanie można zgłosić pracodawcy w dowolnej formie. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
Ekwiwalent za urlop
Nie jest prawidłowe nieudzielanie urlopu i wypłacanie w to miejsce ekwiwalentu.
Ekwiwalent może być wypłacony wyłącznie w przypadku rozwiązania albo wygaśnięcia umowy o pracę. Strony mogą również ustalić, że niewykorzystany urlop zostanie udzielony w ramach następnej łączącej te same strony umowy w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej następującej bezpośrednio umowy o pracę .
Wynagrodzenie urlopowe
Za urlop pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 albo 12 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.
Zobacz też:
Prawo: Przepadek pojazdu za jazdę w stanie nietrzeźwości
prawniczka Teresa Dąbek
Stowarzyszenie Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
