Nazwa zakładu wywodziła się od nazwy miasta Hrubieszowa i konopi, dla przerobu których fabryka została wybudowana.
Zakłady Przemysłu Lniarskiego HAKON w Hrubieszowie
1969 – 1990 – pierwszy zlikwidowany zakład pracy w Hrubieszowie
Decyzja o budowie zakładu specjalizującego się w przetwórstwie konopi i lnu na żyznych hrubieszowskich czarnoziemach zapadła na szczeblu centralnym. Ówczesne Ministerstwo Przemysłu Chemicznego i Lekkiego lepiej wybrać nie mogło. Dostatek żyznych, lessowych gleb w najlepszych klasach bonitacyjnych w Polsce, odpowiednich do uprawy konopi, możliwość kontraktacji tej rośliny oraz pozyskania rąk do pracy przy ich przetwarzaniu stawiały region hrubieszowski w lepszej sytuacji od innych lokalizacji.
Nazwa zakładu wywodziła się od nazwy miasta Hrubieszowa i konopi dla przerobu, których fabryka została wybudowana. Produkcja włókna konopnego została uruchomiona w styczniu 1969 roku. Aby pozyskać surowiec, zakład prowadził kontraktację i skup konopi od ponad 2500 plantatorów z terenu powiatu hrubieszowskiego, zamojskiego i chełmskiego, a powierzchnia zajęta pod uprawy tej rośliny zajmowała ponad 4000 hektarów, co dawało łącznie 12000 ton konopi – ilość taka była niezbędna dla zapewnienia ciągłości produkcji. Sterty konopi ustawionych na polach w pobliżu dróg były przez kilkadziesiąt lat charakterystycznym elementem hrubieszowskiego krajobrazu.
Była to jedyna fabryka w Hrubieszowie dająca zatrudnienie dla 480 – 650 osób z tego regionu oraz pracę dla kilku tysięcy rolniczych rodzin, zajmujących się uprawą tych roślin.
Dla potrzeb załogi wybudowano dwa bloki wielorodzinne o 75 mieszkaniach przy ulicy Gródeckiej, zorganizowano zakładową służbę zdrowia, przedszkole, stołówkę pracowniczą, świetlicę przyzakładową oraz ośrodek wypoczynkowy w Starosielu. Posiadane zaplecze pozwalało na prowadzenie działalności socjalnej i kulturalnej, a w szczególności otoczenie opieką dzieci i młodzieży. Organizowane przez służby socjalne uroczystości z okazji Dnia Włókniarza, Święta Kobiet, choinki dla dzieci, zabawy sylwestrowe dla dorosłych – integrowały załogę, a praca w HAKONIE miała prestiżowe znaczenie w hrubieszowskiej społeczności.
Dla potrzeb utylizacji ścieków poprodukcyjnych, Zakład wybudował przyzakładową podczyszczalnię ścieków oraz partycypował w budowie miejskiej oczyszczalni ścieków. Jako zakład o dużym zagrożeniu pożarowym posiadał też własną ochotniczą straż pożarną oraz partycypował w rozbudowie i wyposażeniu Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej, mającej siedzibę w bezpośrednim sąsiedztwie.
Pierwszym dyrektorem Zakładu, a wcześniej jego budowniczym, został inż. Jerzy Krajewski, po którym na krótko stery w HAKONIE przejął Jerzy Chwiła, a następnie przez okres 7 lat dyrektorem Zakładu był mgr inż. Andrzej Wołowski, skierowany na to stanowisko przez dyrektora Zjednoczenia Lniarskiego, z powierzonym zadaniem poprawnej organizacji procesu produkcyjnego oraz skompletowania i przeszkolenia załogi. Funkcję tą pełnił w latach 1969 – 1976, przekazując Zakład swojemu zastępcy Wacławowi Szymańskiemu w bardzo dobrej kondycji gospodarczej i finansowej.
Kiedy po niekorzystnych wynikach za 1986 rok, w wyniku wygranego konkursu, Andrzej Wołowski po raz drugi stanął na czele Zakładu, tym razem jednak po to, aby wyprowadzić HAKON z zapaści finansowej. Program naprawczy nie został zaakceptowany przez bank finansujący, w związku z czym decyzją resortu dokonano połączenia HAKONU z Przedsiębiorstwem Przemysłu Lniarskiego KROSNOLEN z Krosna, zmieniając jednocześnie nazwę fabryki na KROSNOLEN i rozszerzając dodatkowo profil produkcji o tkaniny surowe cieszące się dużym zapotrzebowaniem na rynku krajowym i zagranicznym. Zakład ponownie osiągnął pomyślny wynik finansowy, zamykając rok 1989 zyskiem w wysokości 800 milinów złotych i dodatkową produkcją 500 000 m2 tkanin.
Rok 1990 okazał się niepomyślny dla Zakładu. Zmieniły się warunki kredytowania produkcji (miesięczna stopa kredytu wynosiła blisko 20% !) oraz ceny surowców i wyrobów gotowych, doprowadzając do kuriozalnej sytuacji, gdy ceny gotowych wyrobów były niższe od cen surowców i półproduktów używanych do ich wytworzenia – cena przędzy była wyższa od ceny tkaniny. Doprowadziło to oczywiście do pogorszenia wyników finansowych hrubieszowskiego KROSNOLENU i tę sytuacje wykorzystał zakład macierzysty w Krośnie, podejmując decyzję o likwidacji KROSNOLENU.
Zwolniona z pracy blisko 500 osobowa załoga zasiliła szeregi bezrobotnych, część maszyn przejął zakład macierzysty z Krosna – większość jednak wywieziono na złom, olbrzymie hale produkcyjne niszczeją, a próby ich zagospodarowania przez różne firmy nie przyniosły pozytywnych efektów.
Dyrektorzy:
– Jerzy Krajewski – 1965 – 1969 rok – budowa zakładu,
– Andrzej Wołowski – inż. włókiennik skierowany przez dyrektora Zjednoczenia Przemysłu Lniarskiego – 1969 – 1976 – rozruch produkcji, przeszkolenie załogi
– Wacław Szymański – 1970 – 1977 – początkowo jako z-ca, później dyrektor,
– Jerzy Chwiła – 1977 – 1986,
– Andrzej Wołowski – 1986 – 1990 – wygrał konkurs – ratowania upadającego zakładu – zysk za 1989 rok 800 000 zł + dodatkowa produkcja
500 000 m2 tkanin.
– Jerzy Nowakowski, Roman Augustyn, Klemens Czestkowski, Paweł Gogółka
– Janusz Klinszport – z-ca
Charakterystyka zakładu
– czynniki determinujące o lokalizacji – brak dużego zakładu pracy, bardzo dobre gleby lessowe I – III klasy bonitacji, wieloletnia tradycja uprawy lnu i konopi przez rolników, nadmiar siły roboczej,
– lokalizacja na gruntach wspólnoty staszicowskiej Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego – na wygonie – nieużytki, teren podmokły,
– okres budowy 1966 – 1968 roku – odbiór 31.12.1968 roku
– powierzchnia ogólna terenu – 25,9 ha
– powierzchnia zabudowana – 20.300 m2 – (budynek produkcyjny, paździerzownia, baseny roszarnicze, magazyn nasion, plew, złomu, wiaty, parowozownia, elektrociepłownia, skład węgła, stacja paliw, zbiorniki ppoż., sterty słomy konopnej, biurowiec),
– zatrudnienie 480 – 650 pracowników – praca na trzy zmiany + kilka tysięcy rolników uprawiających konopie,
– wydziały produkcyjne: roszarnia, przędzalnia, tkalnia,
– sznurek dla rolnictwa, powrozy, paździerze belowane wysyłane do Żyrardowa,
– 2.500 plantatorów uprawiających 4000 ha konopi – kontraktacja na terenie powiatu hrubieszowskiego, zamojskiego i chełmskiego,
– 1971 rok – 1100 plantatorów; – 1972 – 1374, 1973 – 2115, 1974 – 2480, 1975 – 2.528,
– uprawa i zbiór ręczny – przy zastosowaniu kosiarek i żniwiarek konnych, transport wozami konnymi – traktory tylko w PGR i RSP,
– 75 mieszkań zakładowych, przedszkole przyzakładowe, stołówka pracownicza, ośrodek wypoczynkowy w Starosielu, świetlica przyzakładowa, łaźnia,
– zakładowa służbą zdrowia – lekarze: Bożena Magnuszewska, Roman Gałecki, stomatolog, 2 pielęgniarki – Danuta Panasiewicz,
– ujęcie wody, oczyszczalnia ścieków, elektrociepłownia, bocznica kolejowa,
– produkcja z 1984 roku – przerób 7000 ton słomy konopnej, 600 ton włókna długiego, 1300 włókna krótkiego, 3000 ton paździerzy, 1000 ton sznurka do snopowiązałek,
– eksport włókna do: Anglii, Francji, Austrii, Włoch, Kanady, RFN, Jugosławii,
– połączenie z KROSNOLENEM – 1987 rok – produkcja przędzy i tkanin,
– roku 1990 – miesięczna stopa oprocentowania kredytu 20%, ceny wyrobów gotowych były niższe od ceny surowców użytych do ich wytworzenia, cena przędzy była wyższa od ceny tkaniny,
– wrzesień 1990 – likwidacja zakładu i zwolnienie pracowników, maszyny częściowo do Krosna, reszta na złom, olbrzymie hale o pow. 20 300 m2 niszczeją i straszą swoim wyglądem.
Biurowiec i portiernia – wejście na teren fabryki.
Hala produkcyjna – stan obecny.
Pracownice tkalni z Ministrem Przemysłu Chemicznego i Lekkiego, Wicewojewodą Zamojskim Jerzym Pasieką, dyr. Zrzeszenia POLSKI LEN, oraz dyr. HAKONU – A. Wołowskim – 1987 rok.
ZPL HAKON – wizyta w fabryce Wicewojewody Zamojskiego Janusza Pasieki i prokuratora powiatowego Mariana Siejczuka.
Tkalnia w HAKONIE z 20 krosnami o zdolności produkcyjnej 2 mln m2 tkanin rocznie.
Pierwszomajowy pochód na bieżni stadionu prowadzony przez jadących na MELEKSIE: P. Marię Jankiewicz – główną księgową fabryki i Bogusława Hołubika.
Opracował: Marian Pawlak
autor: Marian Pawlak, fot. arch. Mariana Pawlaka
Zobacz też:
PBRol – Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w Hrubieszowie [ZDJĘCIA]
PBRol – Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w Hrubieszowie [ZDJĘCIA]
